DeFi nedir? Merkeziyetsiz Finans, yani DeFi (Decentralized Finance), bankalara ve merkezi otoritelere ihtiyaç duymadan, herkesin erişebileceği açık ve sınır tanımayan bir finansal sistem yaratma fikrine dayanır. Akıllı sözleşmeler aracılığıyla çalışan bu yapı, geleneksel finans sistemlerinin yeniden inşası olarak tanımlanabilir. 2025 yılı itibariyle DeFi, kripto ekosisteminin en yenilikçi ve en hızlı gelişen alanlarından biri haline gelmiştir.
Geleneksel finans sistemlerinde hesap açmak, kredi almak, para göndermek gibi işlemler çoğu zaman aracılara, evraklara ve sınırlandırmalara tabidir. DeFi ise internet bağlantısı olan herkesin, bulunduğu yer fark etmeksizin finansal hizmetlere ulaşmasını sağlar. Kredi alabilir, faiz kazanabilir, varlıklarını takas edebilir ya da sigorta işlemlerini gerçekleştirebilir. Hem de tamamen merkeziyetsiz şekilde, yani herhangi bir banka ya da aracı kurum olmadan.
DeFi kavramı aslında yeni ortaya çıkmadı. Uzun yıllardır geleneksel finans sistemlerindeki aksaklıkları ele alan geliştiriciler ve girişimciler, bu yapıları blokzincir teknolojisiyle daha adil, daha erişilebilir ve daha güvenli hale getirmek amacıyla çalışıyorlardı. Özellikle 2020 sonrası dönemde DeFi patlaması yaşandı ve milyarlarca dolar değerinde varlık, akıllı sözleşmeler aracılığıyla kilitlendi. Bu devrimsel finansal yapı, ağırlıklı olarak Ethereum blokzinciri üzerinde gelişti. Günümüzde ise Solana, Avalanche, BNB Chain, Arbitrum ve diğer birçok ağda da aktif projeler bulunmakta.
DeFi dünyasında öne çıkan projelere bakıldığında bazı isimler öne çıkıyor. Örneğin:
- Aave: Teminatlı borç verme-alma sistemi sunar.
- Uniswap: Otomatik piyasa yapıcı (AMM) modeliyle çalışan merkeziyetsiz borsa.
- Curve Finance: Stabil coinler arasında düşük kayıplı takas sunar.
- MakerDAO: DAI isimli merkeziyetsiz stabil coin’in arkasındaki protokol.
- Lido: Stake edilen varlıkları likit hâle getirerek kullanıcılara likidite sağlar.
Bu alanda fırsatlar kadar riskler de vardır. Merkeziyetsiz yapıların doğası gereği, kötü niyetli projeler veya akıllı sözleşme açıkları sebebiyle kullanıcılar mağdur olabilir. Bu yüzden DeFi projelerine yatırım yapmadan önce detaylı araştırma yapmak, denetlenmiş (audited) protokolleri tercih etmek ve temkinli ilerlemek büyük önem taşır.
2025 itibariyle DeFi, yalnızca yatırım fırsatları sunan bir alan değil, aynı zamanda küresel finansal kapsayıcılık açısından da devrimsel bir potansiyele sahiptir. Banka hesabı olmayan milyonlarca insana finansal hizmet erişimi sağlamak, bireyleri kendi parasının tam kontrolüne sahip hale getirmek ve ekonomiyi daha şeffaf hâle getirmek DeFi’nin uzun vadeli hedefleri arasında yer alıyor.